Keris [w języku polskich częściej używa się nazwy kris - przyp. red.], to tradycyjny krótki miecz, który w dalszym ciągu można spotkać w krajach Azji południowo-wschodniej, czyli również na wyspie Jawa w Indonezji.
Jest wiele rodzajów i kształtów tego miecza, ponieważ w Indonezji są tysiące wysp i na każdej z nich sztuka tworzenia tej broni jest trochę inna. Różne są także funkcje i nazwy miecza. Na przykład w prowincji Aceh nosi nazwę "rencong", w południowej części Sulawesi "badik", na zachodzie wyspy Jawa "kujang". We wschodniej części Jawy i na wyspie Bali znany jest właśnie pod nazwą "keris".
Keris związany jest ściśle z tradycyjną kulturą indonezyjską. Choć niektórzy uważają, iż dotarł do Indonezji z Indii wraz z religią hinduistyczną w pradawnych czasach, to jednak nie ma na to rzetelnych dowodów. Na reliefach świątyń hinduistycznych na Jawie można zobaczyć kształt tego miecza podczas, gdy w Indiach tego nie ma. Najstarsze miecze keris pochodzą z VI i VII wieku i noszą nazwę "keris Budha".
Znane są dwa rodzaje tego miecza - keris rytualnyy i keris ozdobny. Wersa ozdobna jest robiona zazwyczaj z metalu lub aluminium, bez jakichś szczególnych ceremonii. Keris rytualny to połączenie stali i skały z meteorytu. Jest on wykonywany w szczególny sposób, przy zastosowaniu specjalnych ceremonii. Tylko nieliczni ludzie, tzw. empu, potrafią wytworzyć keris tradycyjny. Aby zostać empu potrzeba posiadać talent i moc duchową.
Empu zazwyczaj przygotowuje keris na potrzeby króla lub jego rodziny. Czasem potrzebuje miesięcy a nawet lat, by wykonać doskonały miecz keris. Nie korzysta przy tym z żadnych narzędzi i pracuje gołymi rękami.
Według wierzeń jawajczyków większość mieczów keris posiada ducha, który mieszka w jego wnętrzu. Tradycyjny miecz musi być pieczołowicie czyszczony i otaczany szacunkiem przez swojego właściciela. Zazwyczaj myje się go wodą z kwiatami w konkretne dni miesiąca według kalendarza jawajskiego. Po obmyciu miecza nanosi się na niego specjalny olej i odrobinę arszeniku. Czynność ta ma sprawić, że keris może przetrwać długi czas i nie zardzewieć. Ponadto arszenik sprawia, że keris tradycyjny jest bardzo niebezpieczny dla nieprzyjaciół. Może być również wykorzystywany jako broń, a nawet służyć do zabicia wroga. Jawajczycy wierzą przy tym, że kiedy dźgnie się przeciwnika i doda truciznę, duch, który zamieszkuje keris nie jest już spragniony. Ponadto woda, którą się go obmywa również pozwala mu się napić.
Zgodnie z ich wierzeniami duch w mieczu pochodzi od człowieka, który już umarł, ale jeszcze nie wstąpił do nieba. Właściciel miecza keris jest zatem chroniony przez tego ducha przed niebezpieczeństwami. Jako odpłatę musi dbać o ten miecz, obmywać go regularnie i omadlać ducha, który w nim zamieszkuje, aby mógł wejść do nieba. Jeśli duch człowieka, który zmarł, zostanie już wpuszczony do nieba, inny duch przychodzi na jego miejsce i zamieszkuje keris.
Wielu Jawajczyków jeszcze wierzy w moc miecza keris. Jeśli w rodzinie nie ma takiego miecza, to czegoś brakuje. Obecnie nie wykorzystują już oni tego tradycyjnego miecza do zabijania ludzi, ale jako przedmiot, który chroni ich przed złem. Rodzina, która posiada keris czuje się wolna od wszelkiego niebezpieczeństwa.
We współczesnych czasach keris staje się obiektem sztuki sakralnej. Jako święty przedmiot przechowuje się go w domu, ale także może być wystawiany w muzeum sztuki lub noszony jako ozdoba przez mężczyzn z Jawy.
Keris to jeden z ciekawszych elementów kultury jawajskiej, który nadal można spotkać w wielu miejscach, a nawet kupić jako pamiątkę z wycieczki do Azji.
Józef Trzebuniak SVD, Indonezja